Dla wielu przedsiębiorstw pozyskanie środków unijnych jest jedynym sposobem, aby zrealizować projekty rozwojowe i podnieść swoją konkurencyjność na rynku. W wielu przypadkach nieprzyznanie wnioskowanej dotacji wiąże się z zaniechaniem prac nad planowanym projektem. - mówi Paweł Choromański, Ekspert ds. OZE z firmy konsultingowej Management & Consulting Group.
Magda Wójcicka (Kompas inwestycji): MC Group jest firmą konsultingową istniejącą na rynku od 1995 roku. Kto najczęściej korzysta z Państwa usług?
Paweł Choromański (Management & Consulting Group): MCG jest spółką doradczą specjalizującą się w optymalizacji finansowania działalności przedsiębiorstw. Od 2002 roku świadczymy usługi związane z pozyskiwaniem i obsługą dotacji unijnych. Specjalizujemy się w Programach związanych z ochroną środowiska, energetyką w tym odnawialnymi źródłami energii oraz innowacyjnością. Najczęściej z naszych usług korzystają przedsiębiorcy postrzegający dotacje jako znakomity sposób zapewnienia dźwigni finansowej dla swoich projektów. Są to klienci oczekujący kompleksowej pomocy w procesie ubiegania się o dotacje unijne. Naszym celem jest maksymalne odciążenie ich w procedurze pozyskania funduszy unijnych dzięki profesjonalnej i kompleksowej obsłudze na każdym etapie procedury aplikacyjnej – od pomysłu na dotację, po jej rozliczenie końcowe.
MW: Jak obecnie kształtują się kwestie dotacji unijnych? Jakie projekty mają największe szanse na dofinansowanie?
PCh: Z doświadczeń MCG wynika, że już wielu przedsiębiorców skorzystało z możliwości wsparcia finansowego planowanych przez siebie inwestycji. Niemniej jednak perspektywa finansowa na lata 2007-2013 stwarza jeszcze wiele możliwości finansowania projektów przedsiębiorców zarejestrowanych w naszym kraju. Inwestorzy mogą skorzystać z szeregu działań przygotowanych w ramach kilku programów pomocowych – zarówno na szczeblu krajowym, jak i regionalnym. Stwarza to możliwość realizacji zróżnicowanych pod względem wielkości projektów w oparciu zarówno o środki unijne, jak i krajowe. Niemniej jednak, aby pozyskać dotacje niezbędny jest przede wszystkim „dobry pomysł”.
MW: Co to znaczy?
PCh: To nic innego jak tylko dobrze przygotowany projekt inwestycyjny. W każdym programie pomocowym trzeba położyć nacisk na inne aspekty decydujące o jego powodzeniu. Na przykład w Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka o dofinansowanie mogą się starać przedsiębiorstwa zarówno z sektora produkcyjnego, jak i usługowego, które planują nowe inwestycje obejmujące zarówno nabycie innowacyjnych rozwiązań technologicznych, jak i organizacyjnych wewnątrz przedsiębiorstwa, czy w ramach powiązań kooperacyjnych. Działania w ramach PO IG będą musiały charakteryzować się wysokim poziomem innowacyjności stosowanych rozwiązań w skali europejskiej lub światowej oraz stosunkowo wysoką wartością projektu. Podstawą takiego projektu w szczególności w całej IV osi priorytetowej PO IG jest dobrze przygotowany Biznesplan.
MW: A w innych programach?
PCh: W Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko, a w szczególności w całej IX osi priorytetowej odnoszącej się do Infrastruktury energetycznej przyjaznej środowisku i efektywności energetycznej, najistotniejszym elementem decydującym o pozyskaniu dotacji jest staranne opracowanie studium wykonalności inwestycji i zapewnienie stopnia gotowości projektu do realizacji – rozumianego głównie jako pozyskanie pozwolenia na budowę. Dodatkowym istotnym kryterium na które należy zwrócić uwagę jest „minimalny poziom przygotowania inwestycji” i związane z tym ważne techniczne warunki przyłączenia wszystkich ujętych w projekcie źródeł wytwarzania energii elektrycznej do sieci. PO IiŚ jest programem krajowym. Z tego też powodu zgodnie z wyznaczoną linią demarkacyjną pomiędzy programami, w ramach niego mogą być dofinansowane jedynie projekty powyżej 8 mln zł, a w przypadku projektów energetycznych przedsięwzięcia powyżej 10 mln zł. Mniejsze projekty, których całkowity koszt nie przekroczył podanych powyżej minimalnych wielkości inwestycji, mogą uzyskać dofinansowanie w ramach regionalnych programów operacyjnych. Niemniej jednak bez względu na to, czy realizujemy projekt energetyczny, badawczy czy po prostu inwestujemy w rozwój własnego przedsiębiorstwa, jeśli staramy się pozyskać środki finansowe na inwestycje z dowolnego programu pomocowego, wymagany jest dobry i wiarygodny montaż finansowy inwestycji, jak również możliwości oraz zaplecze techniczne niezbędne do realizacji projektu.
MW: Z jakimi pomysłami zwracają się najczęściej do Państwa klienci zainteresowani pozyskaniem dodatkowych środków? Czy jestem w błędzie sądząc, że w dużej mierze są to pomysły związane z wdrażaniem rozwiązań proekologicznych, takich jak przedsięwzięcia wykorzystujące źródła energii odnawialnej?
PCh: Najliczniejszą grupę naszych klientów stanowią przedsiębiorcy chcący wykorzystać istniejące możliwości pozyskania dodatkowych funduszy na rozwój już wcześniej prowadzonej działalności gospodarczej lub na utworzenie nowej. Muszę przyznać, że rzeczywiście bardzo często jest ona związana z wdrożeniem rozwiązań proekologicznych mających stanowić dodatkową działalność. Dla wielu przedsiębiorstw pozyskanie środków unijnych jest jedynym sposobem, aby zrealizować projekty rozwojowe i podnieść swoją konkurencyjność na rynku. W wielu przypadkach nieprzyznanie wnioskowanej dotacji wiąże się z zaniechaniem prac nad planowanym projektem.
MW: Co to są za projekty?
PCh: Sporym zainteresowaniem przedsiębiorców cieszy się przede wszystkim działanie 1.4 – 4.1 w PO IG Wsparcie projektów celowych oraz wsparcie wdrożeń wyników prac badawczo-rozwojowych. Jego głównym celem jest poprawa poziomu innowacyjności przedsiębiorstw. Jest to bardzo atrakcyjne działanie dla prężenie rozwijających się przedsiębiorców. W ramach części badawczej projektu do kosztów kwalifikowanych zaliczają się między innymi wynagrodzenia pracowników wraz z pozapłacowymi kosztami pracy. W przypadku mikroprzedsiębiorcy lub małego przedsiębiorcy w ramach prowadzonych badań przemysłowych można uzyskać aż 70 proc., a w przypadku prac rozwojowych 45 proc. wydatków kwalifikujących się do objęcia wsparciem. Natomiast w ramach działania 4.1 możliwe jest wdrożenie wyników prac badawczo-rozwojowych. Maksymalna wysokość wsparcia może zgodnie z Mapą pomocy regionalnej sięgnąć nawet 70 proc. kosztów kwalifikowanych, jednak nie może przekroczyć 20 milionów złotych dla jednej inwestycji.
Drugim typem inwestycji, z którym najczęściej zwracają się do MCG klienci, to projekty związane z obróbką, przeróbką i energetycznym wykorzystaniem biomasy.
MW: Jakie pomysły mają tutaj przedsiębiorcy?
PCh: Ostatnimi czasy dużym zainteresowaniem cieszą się projekty mające na celu budowę linii produkcyjnych do wytwarzania peletów i brykietów. Są to najczęściej stosunkowo niewielkie projekty kwalifikujące się do wsparcia w ramach działań dedykowanych na rozwój przedsiębiorczości w regionalnych programach operacyjnych lub wpisujące się w założenia Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich.
Dla lepszego zobrazowania sytuacji mogę powiedzieć, że tylko w ramach pierwszej rundy naboru wniosków, w ramach działania 9.4 Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych PO Infrastruktura i Środowisko, w konkursie wzięło udział 80 projektów! Konkurs zakończył się 14 kwietnia 2009 roku. Pozytywnie ocenę formalną przeszło 41 projektów, które uzyskały co najmniej 50 proc. możliwych do uzyskania w konkursie punktów. Blisko 27 proc. wniosków stanowiły projekty budowy biogazowni. Koszt całkowity złożonych projektów biogazowych osiągnął prawie 300 mln zł, a inwestorzy wystąpili o kwotę blisko 160 mln dofinansowania. Pomimo sporego zainteresowania inwestorów programami pomocowymi nadal dostępna jest znaczna pula środków dedykowanych na rozwój OZE. Nie tylko w programach krajowych, ale również regionalnych.
MW: Jakiego rzędu kwoty można uzyskać w ten sposób? Czy w tym roku, w związku ze spowolnieniem gospodarczym, są one zawężone?
PCh: Dofinansowanie może zostać udzielone zarówno na duże projekty, jak i niewielkie inicjatywy przedsiębiorców. W sytuacji spowolnienia gospodarczego w naszym kraju dostępność środków unijnych na inwestycje stwarza ogromną szansę na przetrwanie tego okresu, a nawet poprawę konkurencyjności dynamicznie zarządzanych przedsiębiorstw. Większość udzielanego przedsiębiorcom wsparcia ma charakter pomocy publicznej, dlatego też maksymalny poziom dofinansowania projektu nie może przekroczyć 70 proc. i musi być zgodny z Mapą pomocy regionalnej.
Jeśli pyta Pani o kwoty wsparcia, to od razu muszę tutaj zaznaczyć, że wielkość dofinansowania zależy przede wszystkim od wielkości inwestycji, a co za tym idzie również programu, z którego może skorzystać beneficjent. W programach krajowych jest to kwota nieprzekraczająca 40 mln zł na jedną inwestycję, natomiast w programach regionalnych maksymalnie sięga ona 5 mln zł. Niemniej jednak jest to zróżnicowane w każdym z 16 województw i każdą inwestycję należałoby rozpatrywać indywidualnie. Ponadto bardzo częstym ograniczeniem dla inwestorów jest również warunek minimalnej kwoty inwestycji, którego wypełnienie w obecnej sytuacji rynkowej stwarza niekiedy duże trudności.
Oczywiście istnieją wyjątki od ogólnie przyjętych zasad. Dla przykładu można byłoby podać działanie 1.4-4.1 PO IG. W programie tym w przypadku przedsiębiorcy realizującego projekt celowy, zlokalizowany w województwie łódzkim, mazowieckim, lubelskim, podlaskim, warmińsko-mazurskim, kujawsko-pomorskim lub podkarpackim, wsparcie może być udzielone, jeżeli wartość wydatków kwalifikujących się do objęcia wsparciem wskazana we wniosku o udzielenie wsparcia, w części 1.4 dotyczącej działań badawczo-rozwojowych wynosi co najmniej 400 tysięcy złotych. Natomiast wsparcie dla części 4.1 nakierowanej na wdrożenie wyników prac badawczych i rozwojowych nie może przekroczyć 20 milionów złotych dla jednego przedsiębiorcy w ramach jednego projektu.
MW: W jaki sposób przygotowuje się taki projekt? Co trzeba wziąć pod uwagę?
PCh: Z wieloletnich doświadczeń MCG wynika, że dobrze przygotowany wniosek to podstawa do uzyskania dofinansowania projektu. W przypadku projektów z zakresu energetyki odnawialnej przed złożeniem samego wniosku niezbędne jest skompletowanie dokumentów potwierdzających dostępność środków na sfinansowanie przedsięwzięcia oraz prawomocnego pozwolenia na budowę, jak i prawomocnej decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych oraz kompletnej dokumentacji technicznej. Podając przykład działania 9.4 PO IiŚ Wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych, załączając dodatkowo – wraz z pozwoleniem na budowę – decyzję o uwarunkowaniach środowiskowych, gotowy projekt techniczny oraz zapewniając w sposób udokumentowany środki finansowe niezbędne do realizacji inwestycji, można uzyskać w sumie 16 dodatkowych punktów. Jest to tym istotniejsze, że dofinansowane projekty wyłaniane są w trybie konkursowym. Niezałączenie powyższych dokumentów na etapie składania dokumentacji do instytucji wdrażającej nie skutkuje odrzuceniem projektu, jednak Wnioskodawca bezpowrotnie traci szansę na wspomniane punkty. W tej sytuacji będzie zobowiązany do uzupełnienia opisanych dokumentów na kolejnych etapach oceny, jednak szanse na pozyskanie dofinansowania maleją w stosunku do konkurencyjnych projektów.
W przypadku realizacji inwestycji dotyczącej budowy lub zwiększania mocy jednostek wytwarzania energii elektrycznej z wykorzystaniem energii wiatrowej o wartości projektu do 10 mln zł, beneficjent może ubiegać się o dofinansowanie w ramach regionalnych programów operacyjnych. Jednak warto zwrócić uwagę na to, że nie każde województwo, przewidziało wsparcie dla energetyki wiatrowej w ramach RPO – wśród nich są województwa dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, śląskie oraz warmińsko-mazurskie. Natomiast najwięcej środków na ten cel przeznaczyły województwa łódzkie, mazowieckie, lubuskie, lubelskie i zachodniopomorskie. Tutaj kwota przeznaczona na dotacje energetyki wiatrowej wyniosła co najmniej 4 mln euro. Dodatkowym ograniczeniem dla inwestorów może być dostępność programów dedykowanych specjalnie przedsiębiorcom.
MW: Czy to oznacza, że nie w każdym województwie przewidziano dla przedsiębiorców środki na rozwój sektora OZE?
PCh: Owszem. Takie możliwości zostały stworzone w województwach lubelskim, lubuskim, łódzkim, zachodniopomorskim, mazowieckim, warmińsko-mazurskim, wielkopolskim, małopolskim a także śląskim, pomorskim i podlaskim. Z takim tylko zastrzeżeniem, że w ostatnich trzech wymienionych województwach mogą uczestniczyć przedsiębiorcy wyłącznie na zasadzie zawiązanego partnerstwa publiczno-prywatnego.
MW: Chciałabym wrócić jeszcze do przedsięwzięć innowacyjnych. To się oczywiście zmienia w zależności od czasu – to, co stanowiło rozwiązanie innowacyjne pięć lat temu, obecnie może być już rozwiązaniem standardowym. Czym więc teraz są te innowacje? Co byłoby inwestycją innowacyjną z punktu widzenia organów unijnych odpowiedzialnych za rozdzielanie funduszy?
PCh: Rola małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej jest nie do przecenienia. Nierzadko sektor MŚP jest inicjatorem innowacji w przedsiębiorstwach, a co za tym idzie rozwoju samej przedsiębiorczości i wzrostu konkurencyjności gospodarki. Współczesne przedsiębiorstwo powinno być otwarte na dostępne na rynku innowacje, zarówno na poziomie przedsiębiorstwa, krajowym czy międzynarodowym. Od dawna podejmowane są próby zdefiniowania terminu innowacyjności i innowacji. Jest to naturalna kolej rzeczy, że wraz z rozwojem gospodarki, następuje ewaluacja definicji i sposobu oceny stopnia innowacyjności. Dlatego też najlepiej sformułowanie przedsięwzięcia innowacyjnego odnieść do definicji stworzonej na potrzeby działania 4.4 PO IG dedykowanego nowym inwestycjom o wysokim potencjale innowacyjnym. W ramach tego działania będą mogły zostać współfinansowane projekty inwestycyjne w zakresie zakupu lub wdrożenia nowych, stosowanych nie dłużej niż trzy lata na świecie, bądź posiadających stopień rozprzestrzenienia na świecie w danej branży nieprzekraczający 15 proc. Definicja obejmuje zarówno rozwiązania technologiczne w produkcji, jak i w usługach, w tym prowadzących do zmniejszenia szkodliwego oddziaływania na środowisko poprzez m. in.: ograniczenia energo-, materiało- i wodochłonności procesu produkcyjnego lub świadczenia usług, prowadzących do powstania nowego lub znacząco ulepszonego produktu lub usługi.
Dla inwestycji, które nie spełniają powyższego założenia innowacyjnego, a wymagają dodatkowo niezbędnych prac badawczo-rozwojowych dedykowane jest przede wszystkim działanie 1.4-4.1 PO IG. W ramach niego wsparciem zostaną objęte ponadto projekty przedsiębiorców polegające na wdrażaniu własnych lub nabytych nowych technologii. Jednocześnie pomocą zostaną objęte inwestycje w zakresie opracowywania wzorów przemysłowych i użytkowych stanowiących jedno ze źródeł przewagi konkurencyjnej.
MW: Jak dużą rolę w procesie pozyskiwania środków unijnych odgrywa lokalizacja planowanej inwestycji? Pieniądze rozdziela się bowiem pomiędzy poszczególne obszary...
PCh: Myśląc o skorzystaniu z funduszy unijnych przy finansowaniu planowanej inwestycji należy pamiętać, że intensywność pomocy zawsze związana jest z miejscem realizacji projektu, a nie siedzibą beneficjenta. Dlatego opracowana została Mapa pomocy regionalnej, która jest aktem prawa przyjmowanym przez państwo członkowskie. Pomoc może być udzielana w tych regionach Unii Europejskiej, w których poziom rozwoju gospodarczego jest niższy od średniej wspólnotowej. W Polce obecnie wszystkie województwa spełniają ten warunek – ich PKB na jednego mieszkańca nie przekracza 75 proc. wspomnianej średniej.
Obecna mapa przyjęta w formie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 października 2006 roku w sprawie ustalenia mapy pomocy regionalnej obowiązuje od 1 stycznia 2007 roku do 31 grudnia 2013 roku i określa wysokość udzielania pomocy regionalnej w Polsce. To z niej wynikają maksymalne intensywności pomocy publicznej dla poszczególnych regionów. Obecnie mapa pomocy regionalnej kształtuje się tak, że na najniższą pomoc mogą liczyć duzi przedsiębiorcy realizujący przedsięwzięcie na terenie miasta stołecznego Warszawy. Najwięcej, bo aż 50 proc. punktów, mogą uzyskać przedsiębiorcy realizujący swoje projekty na obszarze województw lubelskiego, opolskiego, podkarpackiego, warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, świętokrzyskiego, małopolskiego, lubuskiego, łódzkiego i kujawsko-pomorskiego. Ponadto Komisja Europejska przywiązuje znaczną wagę do wspierania rozwoju przedsiębiorstw z sektora MŚP, dlatego dla przedsiębiorców z tego sektora przewidziano bonusy w postaci: 10 punktów procentowych dla średnich przedsiębiorców oraz 20 punktów procentowych dla mikro i małych przedsiębiorców. Dodatkowo warto nadmienić, że intensywność pomocy regionalnej jest obliczana i przyznawana na dzień udzielenia pomocy, czyli na dzień podpisania umowy.
Dziękuję za rozmowę.