Ponieważ ceny energii elektrycznej i gazu nieustannie rosną, a źródła naturalne energii coraz szybciej się wyczerpują, przed projektantami nowej architektury stoi ogromne wyzwanie. Muszą oni mianowicie połączyć swoje siły z konstruktorami nowych technologii i wskazać rozwiązania, które spajałyby estetykę budynku z jego funkcjonalnością, rozumianą tutaj jako rozwiązanie oszczędzające energię. Pomysłów jest wiele. Jednym z nich jest wykorzystanie w estetyczny sposób kolektorów słonecznych.
Wykorzystywanie naturalnej energii słonecznej nie jest nowe. Już w najdawniejszych czasach korzystano z ciepła pozyskanego ze słońca poprzez odpowiednią lokalizację budynku, albo raczej poprzez odpowiednie zorientowanie jego fasady i nadanie właściwego kształtu bryle budynku. Obecnie, ponieważ technologia jest na dużo lepszym poziomie, a do dyspozycji zarówno architektów, jak i firm budowlanych stoją także coraz bardziej nowoczesne kolektory słoneczne, możliwości wykorzystana naturalnych źródeł energetycznych także są większe. Tego typu rozwiązania stosuje się szczególnie często podczas budowy domów jednorodzinnych. Coraz częściej jednak architekci stosują je także podczas projektowania większych budynków użyteczności publicznej. Wynika to zarówno z potrzeby zmniejszenia kosztów utrzymania obiektu, co jest często zadaniem priorytetowym dla samego inwestora, ale także z możliwości wykorzystania kolektora jako elementu interesującej estetyki budynku. Można powiedzieć, że zmuszeni do oszczędności energii inwestorzy, poszukują inspiracji i nowych możliwości wykorzystania elementów, które do tej pory traktowano bardzo pragmatycznie.
Warto zacząć od tego, że kolektory słoneczne wcale nie muszą stanowić elementu obcego w architekturze budynku. Przyzwyczailiśmy się co prawda do ich montowania na dachach, na których często wyglądają jakby były czymś doklejonym, ale coraz częściej, zwłaszcza na Zachodzie podejmuje się próby tworzenia z nich samej architektury. Tutaj także trzeba przypomnieć, że kolektor słoneczny nie musi być płaskim prostokątem zainstalowanym na dachu lub ścianie. Może mieć na przykład kształt rurek, które zainstalowane w odpowiedni dla danego budynku sposób, staną się jego istotnym elementem estetycznym. W ten sposób zaaranżowano budynki w szwedzkim miasteczku ekologicznym w Malmö, gdzie dzięki zastosowaniu kolektorów rurowych na dużą skalę, obiekty zyskały charakterystyczny, wręcz awangardowy wygląd. Warto tutaj dodać, że nie o sam kształt chodzi – próżniowe kolektory rurowe są bowiem jednym z najbardziej nowoczesnych rozwiązań pozyskiwania energii słonecznej. Ich konstrukcja pozwala na zatrzymanie maksymalnie dużej ilości ciepła.
Co ważne, kolektor nie musi być już też skromnym detalem obiektu – coraz częściej, wielokrotnie pomnożony, tworzy jego elewację. W ten sposób nowo powstały obiekt może czerpać energię słoneczną całą swoją powierzchnią, a to z kolei minimalizuje eksploatację energii z innych źródeł. Kwestia, jak dużo można w ten sposób zaoszczędzić jest sporna, a samo rozwiązanie problemu uzależnione od dodatkowych czynników – między innymi klimatycznych, ale nie tylko. Zawsze w rezultacie chodzi jednak o możliwości absorpcyjne budynku, czyli o to, jak dużo energii jest on w stanie przyjąć. Wiadomo, że im większa powierzchnia chłonna, tym lepszy rezultat końcowy i korzystniejszy bilans energetyczny. A to jest właśnie kuszące dla inwestora. Nie bez znaczenia jest też oczywiście stopień nasłonecznienia terenu, na którym budynek stanie. Jest on zawsze szczegółowo analizowany. Zdarza się, że dzięki zastosowaniu kolektorów zapotrzebowanie na energię jest w 60 proc. pokrywane właśnie z energii solarnej.
W Polsce, w porównaniu z krajami zachodnimi, większych realizacji, w których wykorzystuje się kolektory słoneczne także jako istotny element architektoniczny, nie jest dużo. Pocieszające jest jednak to, że coraz częściej, także więksi inwestorzy dostrzegają zalety takiego rozwiązania. Wiadomo, że im większa powierzchnia budynku zostanie pokryta kolektorami, tym będzie on bardziej samowystarczalny pod względem energetycznym. Wszystko zależy teraz od uświadomienia, że rozwiązanie, które do tej pory było rozpatrywane tylko w kategoriach funkcjonalnych, teraz może być ujmowane jako połączenie funkcjonalno-estetyczne i w ten sposób rozwijane.
Red.: MW
Źródło fot.: Viessmann
fot.: Dom solarny Helitrop we Freiburgu
fot.: Cetrum gimnazjalne Bruneck we Włoszech
fot.: "Miasto przyszłości" w Szwecji