Mylą się ci, którzy przyszłość architektury widzą w realizowaniu projektów na wskroś nowoczesnych, których projektanci za nic mają specyfikę otoczenia. Być może rozwiązaniem problemu architektonicznego kolażu, który tworzy się w naszym kraju, są inicjatywy sięgania do korzeni poszczególnych regionów i aktywne poszukiwanie rozwiązań wpisujących się w ich specyfikę. Na taki pomysł wpadli założyciele Stowarzyszenia „Opolski Dom”.
Idea jest prosta – nie dopuścić do zniszczenia i zapomnienia dorobku architektonicznego Opolszczyzny. A nie jest on wcale taki mały. Mogłoby się wydawać, że na charakterystyczną zabudowę natkniemy się tylko na Mazurach, albo w Zakopanem, gdzie Stanisław Witkiewicz stworzył swój indywidualny styl. Takie postrzeganie jest błędne i wiedzą o tym właśnie członkowie Stowarzyszenia „Opolski Dom”, które występuje w obronie tradycji. Opolszczyzna ma bowiem swój indywidualny charakter, który bez wsparcia ze strony mieszkańców mógłby niestety zniknąć – zwłaszcza, że buduje się coraz więcej, często bez świadomości, że proponowane rozwiązania nijak się mają do otaczającego krajobrazu architektonicznego. Jak by się prezentował ów tradycyjny krajobraz Opolszczyzny? Otóż w kilku słowach określa się tę zabudowę mianem „ulicówki”. Polega to na tym, że domy zwrócone szczytami do ulicy ustawione są wzdłuż niej. Charakterystyczne jest to, że działki, na których stoją budynki mają podłużny kształt, co determinuje też kształt samych obiektów. Nawet w fachowej literaturze określa się je mianem jamnikowatych.
„Węgierskie” rozwiązania
Dwa lata temu z inicjatywy Andrzeja Balcerka, który jest obecnie prezesem Stowarzyszenia, Urząd Marszałkowski w Opolu ogłosił konkurs na projekt domu, który byłby pewnym podsumowaniem tradycyjnych tendencji architektonicznych występujących w regionie, m.in. tradycji budownictwa pruskiego. Opolski Dom nie miał być jednak kopią budynków już istniejących, a raczej nowoczesnym ich odpowiednikiem. Zgodnie z założeniami konkursowymi obiekt miał być wybudowany z wykorzystaniem surowców wydobywanych w regionie i z materiałów budowlanych produkowanych na Opolszczyźnie. Dodatkowym zastrzeżeniem były koszty jego eksploatacji, które miały być oczywiście jak najmniejsze.
Wówczas do konkursu zgłosiło się 12 zespołów zainspirowanych estetyką tamtejszego budownictwa. Pierwszą nagrodę otrzymał projekt pracowni FRH Architekci z podopolskiej miejscowości Węgry. Jury nagrodziło go przede wszystkim dlatego, że mimo dość nowocześnie ukształtowanej bryły, udało się tu osiągnąć czytelne nawiązanie do tradycji. Obiekt jest ponadto pomyślany w bardzo funkcjonalny sposób – w zależności od potrzeb inwestora można go rozbudowywać. Architekci (Józef Franczok, Wojciech Robak, Agnieszka Hepner i Tomasz Szenk) przemyśleli różne warianty zamieszkania i w ten sposób powstał dom modułowy – otwarty na zmiany swojej funkcjonalności, czyli na przykład na zmiany liczebności rodziny. Ponadto, zgodnie z założeniami konkursu, Opolski Dom w wykonaniu FRH Architekci dawał szerokie możliwości wyboru różnych materiałów wykończeniowych i wykorzystania materiałów lokalnych.
Idea gratis
To jednak nie wszystko. Ponieważ organizatorom konkursu szczególnie mocno zależało na tym, żeby projekt tego domu trafił pod strzechy i żeby mieszkańcy Opolszczyzny z niego korzystali podczas planowania budowy, podjęto decyzję o bezpłatnym jego udostępnianiu. Jedyne koszty z tym związane, to koszty druku projektu – nic więcej. To między innymi dlatego powstało Stowarzyszenie „Opolski Dom”. Ono bowiem ma się zajmować promocją tego przedsięwzięcia. Ma być też narzędziem edukującym i pielęgnującym wrażliwość na tradycyjną architekturę i na otoczenie w ogóle. Okazuje się, że wiele negatywnych tendencji w architektonicznym urządzaniu przestrzeni nie jest wcale skutkiem braku dobrej woli inwestora planującego realizację nowego obiektu, ale zwykłej nieświadomości istnienia problemu. Doświadczenie wskazuje bowiem, że mieszkańcy Opolszczyzny (a pewnie także innych charakterystycznych pod względem architektonicznym regionów Polski), nie wiedzą, że estetyka, która ich otacza jest rzeczywiście wyjątkowa, a w budynkach, w których żyją, można dostrzec całą gamę typowych i wyjątkowych cech.
Red.: Magda Wójcicka
więcej informacji: www.opolski-dom.pl
fot.: Opolski Dom - FRH Architekci