Rozmowa z Michałem Dembińskim - Dyrektorem Polsko Brytysjkiej Izby Handlowej
Kompas: Dlaczego PPP nadal nie jest popularnym sposobem realizacji inwestycji w Polsce?
MD: Dla sektora publicznego inwestycje PPP nadal niosą ze sobą wiele znaków zapytania. Polska nie ma jeszcze doświadczenia w zawieraniu umów prywatno-publicznych, dlatego brakuje również pozytywnych przykładów, które mogłyby przekonać samorządowców. Władze gmin i miast nadal obawiają się kontroli, więc nie chcą stwarzać przestrzeni dla możliwych podejrzeń. Ustawa, która obowiązywała do tej pory również nie była sprzyjająca praktykom Partnerstwa Publicznego Prywatnego. Od lutego br. funkcjonuje znowelizowana ustawa, o PPP, która jest bardziej ramową i znacznie uproszcza procedury. Obecny rząd daje wiele znaków, że PPP jest potrzebne i że jest to słuszny kierunek.
Kompas: Czy samorządowcy posiadają wystarczające informacje na temat PPP i takiej formy realizacji inwestycji?
MD: Samorządy nadal wiedzą zbyt mało o zasadach PPP i nadal nie są jasne dla nich korzyści, jakie wynikają z takiej współpracy. Dlatego Brytyjsko-Polska Izba Handlowa upowszechnia tą wiedzę. Z grupą naszych członków - doświadczonych doradców i prezentujemy najlepsze praktyki zebrane z całego świata. Oczywiście najwięcej doświadczenia mamy z Wielkiej Brytanii, gdzie program istnieje od ponad 16 lat, natomiast od 12 lat zaczął funkcjonować na większą skalę. To jest dowodem także na to, że taki projekt wymaga kilkuletniego okresu wdrożenia. W zeszłym roku odbyliśmy serię seminariów na temat realizacji inwestycji w systemie PPP. Byliśmy m.in. w Poznaniu, Białymstoku, Lublinie. Zebraną wiedzą o planowanych projektach w Polsce zaprezentowaliśmy w Londynie trzykrotnie w zeszłym roku, gdzie rozmawialiśmy z przedstawicielami inwestorów prywatnych: m.in. bankami i specjalnymi funduszami. Wówczas, jeszcze 12 miesięcy temu projekty te cieszyły się ogromnym zainteresowaniem. Obecnie ze względu na kryzys trudniej będzie znaleźć partnera-inwestora.
Kompas: PPP czy koncesje, a może indywidualna realizacja inwestycji, - który system jest najlepszy dla inwestora publicznego?
MD: Podstawowa różnica tych systemów polega na tym, kto jest ostatecznym płatnikiem użytkowanej inwestycji. W systemie koncesyjnym samorząd udziela koncesji dla prywatnej firmy na dany obiekt na określony czas np. 15, 20 lat, aby go wybudowała. Przychody otrzymuje już firma koncesjonariusz z opłat użytkowników. Do tej pory w Polsce na tej zasadzie były realizowane np. autostrady płatne, aquaparki czy parkingi miejskie. W PPP inwestorowi płaci nie, użytkownik, lecz samorząd, jeżeli będzie pobierał opłaty od użytkowników, to on rozlicza się z nimi a inwestorowi wypłaca, co miesiąc ustalone kwoty. Dlatego w systemie PPP opłaca się realizować duże projekty, których ogólny i łączny koszt budowy oraz późniejszego utrzymania lepiej rozłożyć na raty, ale z góry mieć zapewnioną jego konserwacje i utrzymanie. W PPP to sektor prywatny powinien przejąć ciężar odpowiedzialności i musi tak zaplanować całą inwestycję, aby opłacała się jej realizacja i utrzymanie przez kolejne 30 lat. Dlatego kluczowym elementem projektów PPP jest profesjonalne doradztwo przy zawieraniu takich umów. W tym miejscu mogą wystąpić problemy, ponieważ wielu samorządców może zbagatelizować ten element, starając się w tym miejscu znaleźć oszczędności. W doświadczeniu brytyjskim czy niemieckim, doradztwo profesjonalne generuje ok. 20 % kosztów całego projektu. Jest natomiast niezbędne, ponieważ to od jakości tego doradztwa zależy czy ta umowa przewidzi jak największą liczbę możliwych wydarzeń przez kolejne 40 lat zarządzania tym obiektem. Jeżeli umowa nie określi jasno zakresów odpowiedzialności jak i ryzyk, to może dojść do poważnych problemów. Umowy muszą zawierać każdy szczegół - n.p. kogo obowiązek jest zmiana żarówek.
Kompas: Kiedy najwięcej zyskuje sektor publiczny przy współpracy na zasadzie PPP ?
MD: Podam to na przykładzie: Inwestor publiczny np. gmina planuje wybudować nowoczesny szpital w systemie indywidualnym. Wtedy od razu ponosi koszty, już po pierwszym miesiącu od rozstrzygnięty przetargu wykonawcy fakturują gminę. Po pierwsze w ten sposób koszty podczas realizacji mogą okazać się w praktyce wyższe, a po drugie trudniej jest wymusić terminowe zakończenie inwestycji. Dalej zazwyczaj to na władzach szpitala spoczywa utrzymywanie tego szpitala i jego okresowe remonty i to przestaje funkcjonować. W systemie PPP samorząd nic nie płaci do momentu przekazania obiektu do użytkowania. Kolejne faktury gmina płaci w systemie miesięcznym za funkcjonowanie obiektu i serwisowanie go przez okres umowny użytkowania, czyli najczęściej przez kolejne kilkadziesiąt lat.
Kolejnym bardzo istotnym bodźcem, dla Inwestora Publicznego powinna być oszczędność czasu i wysiłku, a co za tym idzie także pieniędzy. Podam tu kolejny przykład: do 2012 roku samorządom nie będzie wolno wylewać nieoczyszczonych ścieków do rzek, jeżeli nie zastosują się do tych przepisów to zostaną nałożone na nie olbrzymie kary. System PPP pozwala na przyspieszenie takich procedur i powinien mobilizować do np. konsolidacji działań kilku gmin sąsiadujących ze sobą. Przykładem jest tu świetnie przeprowadzony „Project Alfa" zrealizowany właśnie w systemie PPP, zakładający budowę i zarządzanie przez 40 lat, 5-cioma oczyszczalni ścieków, sąsiadujących gmin w północnej Irlandii. Cały projekt kosztował 154 mln funtów i będzie funkcjonował przez 25 lat.
Kompas: Kim jest zazwyczaj ten prywatny inwestor?
MD: Często taki inwestor występuje, jako konsorcjum, zrzeszające: firmy wykonawcze, architektów, biura projektowe, banki lub fundusze oraz grupę doradców. Wiele firm wykonawczych widzi w tym systemie szansę i są gotowe zainwestować wraz z bankiem lub funduszem w ciekawe projekty.
Kompas: Gdzie zainteresowane strony mogą szukać siebie nawzajem?
MD: W Wielkiej Brytanii istnieje baza inwestycji publicznych na stronach www.partnershipsuk.org.uk i inwestor może sam znaleźć tam różne projekty, wybierając po lokalizacji, wielkości inwestycji lub jej przeznaczenie. W bazie tej zamieszczane są również opisy projektów zrealizowanych wraz z dokumentacją i wzorami umów. Zatem baza taka pełni funkcje nie tylko informatora o planach inwestycji publicznych, ale także pozwala na gromadzeniem najlepszych praktyk, umożliwiając stałe doskonalenie i wypracowywanie nowych standardów na podstawie doświadczeń. Potrzebny jest także partner, instytucja-przedstawiciel ze strony publicznej. Taka Organizacja funkcjonuje od lat w Wielkiej Brytanii i jest bardzo aktywna. Na początku tego roku również Niemcy stworzyli Partnerschaften Deutschland (www.Partnerschaftendeutschland.de), która jest odzwierciedleniem organizacji brytyjskiej. W Polsce PKP Lewiatan stworzyło Centrum PPP i już dość dużo zrobił, aby spopularyzować ten temat, ale jednak to nie jest to samo co instytucja która działa na rzecz sektora publicznego..
MD: W Wielkiej Brytanii istnieje baza inwestycji publicznych na stronach www.partnershipsuk.org.uk i inwestor może sam znaleźć tam różne projekty, wybierając po lokalizacji, wielkości inwestycji lub jej przeznaczenie. W bazie tej zamieszczane są również opisy projektów zrealizowanych wraz z dokumentacją i wzorami umów. Zatem baza taka pełni funkcje nie tylko informatora o planach inwestycji publicznych, ale także pozwala na gromadzeniem najlepszych praktyk, umożliwiając stałe doskonalenie i wypracowywanie nowych standardów na podstawie doświadczeń. Potrzebny jest także partner, instytucja-przedstawiciel ze strony publicznej. Taka Organizacja funkcjonuje od lat w Wielkiej Brytanii i jest bardzo aktywna. Na początku tego roku również Niemcy stworzyli Partnerschaften Deutschland (www.Partnerschaftendeutschland.de), która jest odzwierciedleniem organizacji brytyjskiej. W Polsce PKP Lewiatan stworzyło Centrum PPP i już dość dużo zrobił, aby spopularyzować ten temat, ale jednak to nie jest to samo co instytucja która działa na rzecz sektora publicznego..
Czy inwestycja realizowana w systemie PPP zmieni coś dla firm budowlanych chcących startować w tych projektach. ?
MD: Dla firm podwykonawczych, biorących udział w realizacji inwestycji nadal funkcjować będą dotychczasowe procedury przetargowe.
Kompas: Mimo to, że zbliża się Euro 2012 i wielka szansa dla inwestycji w systemie PPP czy kryzys finansowy może powstrzymać tym razem apetyty inwestorów ?
MD: Euro 2012 to olbrzymia ilość infrastruktury drogowej, sportowej i hotelowej. Widzimy ogromną potrzebę kontaktu miast, które będą organizatorami rozgrywek z inwestorami i wykonawcami. W zeszłym roku przedstawialiśmy licznie polskie projekty w Londynie i spotkaliśmy się z ogromnym zainteresowaniem. Obecnie o wiele trudniej będzie znaleźć gminie chętny bank czy fundusz. Natomiast nadal jest szansa ze strony unii europejskiej, EBOiR i EBI. Te instytucje odgrywają coraz większe znaczenie przy finansowaniu takich obiektów.
Które ze znanych Panu projektów brytyjskich realizowanych w systemie PPP nie powiodły się ?
MD: W 80-90 % projekty te są rentowne i opłacają się dla obu stron i są realizowane na czas, ale oczywiście mamy też przykłady inwestycji, które okazały się niekorzystne. Jednym z przykładów jest realizacja inwestycji ośmiu z 12 linii metra w Londynie. Inwestycja konsorcjum MetroNet okazała się w praktyce zbyt rozległa i władze publiczne musiały ją przejąć. Kolejnym przykładem jest zrealizowana inwestycja mostu, prowadzącego do szkockiej wyspy Skye, który miał zastąpić prom. Wcześniej to głównie turyści a nie mieszkańcy płacili za prom ale za most musieli już płacić wszyscy - dlatego mieszkańcy zbuntowali się. W efekcie, czego rząd musiał odkupić od konsorcjum most po 9. latach. Kolejna inwestycja to Autostrada M6 w Wielkiej Brytanii, istniejąca autostrada była zakorkowana i zbudowano nową obwodnicę w systemie PPP. Przy projektowaniu zakładane natężenie ruchu było prognozowane na poziomie 74 tyś samochodów dziennie, natomiast obecnie w czasie kryzysu liczba ta spadła poniżej 39 tyś. Ogólnie są pewne branże, w których realizacja inwestycji na zasadzie PPP jest wręcz niemożliwa lub nie opłaca się . Są to np. projekty informatyczne gdyż informatyka rozwija się tak szybko, że nie można przewidzieć, jakie rozwiązania systemowe będą wymyślone za 5 lat, nie mówiąc o 10 czy 20 lat.
Brytyjskie doświadczenia w PPP zarówno te pozytywne jak i negatywne mogą wiele nauczyć Polskę -zawsze lepiej uczyć się na cudzych błędach!
Które projekty najlepiej realizować w ramach PPP
MD: Wszystkie duże projekty powiedzmy pow. €50 mln, drogi, oczyszczalnie ścieków, szpitale, Aquaparki, parki rozrywki i odpoczynku, parkingi, mieszkania socjalno-komunlane ale także szkoły i nawet więzienia!
Dziękujemy za rozmowę.
ZAPRASZAMY NA KONFERENCJĘ - FORUM FINANSOWANIA PROJEKTÓW PUBLICZNYCH
Zapraszamy zainteresowane Instytucje i Firmy Wykonawcze do wzięcia udziału w konferencji, która odbędzie 18 czerwca w Hotelu Bristol. Podczas spotkania będziecie mogli Państwo bliżej zapoznać się z tematem finansowania inwestycji w systemie PPP, Zaprezentowane zostaną najlepsze praktyki oraz najciekawsze projekty publiczne mosty, lotniska, obiekty sportu i rekreacji.
Szczegóły :